Нанотехнологиялар зертханасы   - Қазақстан-Британ техникалық университетінде 2011 жылы 2 мамырда профессор К.Х. Нусуповтың басшылығымен құрылған. 2018 жылдың 15 қазанында Баламалы энергетика және нанотехнологиялар зертханасына (БЭжНЗ) айналды.

Миссиясы

• Баламалы энергетика және нанотехнологиялар зертханасы ғылыми, білім беру, технологиялық, зерттеу, инновациялық, жобалық және кәсіпкерлік қызметтің сапасын арттыруға, сондай-ақ ішкі және сыртқы қоғамдастықтармен серіктестікті дамытуға бағытталған динамиканың инновациялық орталығы болуға ұмтылады (коммерциализация).
• Баламалы энергетика және нанотехнологиялар зертханасы елдің дамуына тиімді үлес қоса алатын жоғары білікті ғылыми, педагогикалық және басқарушылық кадрларды даярлауға бағытталған.
• Баламалы энергетика және нанотехнологиялар зертханасы ғылым мен білімді біріктіреді, баламалы энергияның әртүрлі нысандарына (күн, жел, биологиялық және т.б.) арналған технологияларды әзірлеу бойынша ғылыми-өндірістік кешен қалыптастырады.

 

Мақсаттары

• Төмен және жоғары тоқка арналған заманауи электроника қондырғыларын пайдалана отырып PhD докторанттарын дайындауға арналған білім беру қызметі.
• Жер үстіндегі және ғарыштық негізде күн батареяларын және күн модульдерін өндіру технологияларың кешенін жасау.
• Өзіміздің патенттерімізге негізделген жел қондырғыларын жасау және өндіру.
• Наноэлектроника үшін карбиді кремний және алмаз тәрізді көміртекті қабыршақтарды синтездеу және зерттеу.
• Негізгі ионды-сәулелік қондырғыларды (үдеткіштердің техникалары және т.б.) және электрондық зеңбірегтерін әзірлеу. Электрон-иондық және магниттік оптикалары. Климат апаттарын зерттеу үшін магнитті анализаторлар және спектрометрлер.

Зерттеу және дамыту

 

 

I: Бір жақты және екі жақты күн батареяларын өндіру технологиясының кешені:

1) кремний табақшаларының жазық айна тәрізді бетін алу технологиясы; 
2) жоғары сапалы р–n–өткел алу технологиясы; 
3) ПӘК-ін арттыру үшін және күн спектрінің көк бөлігін тиімді пайдалану үшін , селективті эмиттер дайындау технологиясы; 
4) ПӘК-ін арттыру үшін кремний бетін пассивтендіру технологиясы; 
5) ПӘК-ін арттыру үшін және спектрдің ультракүлгін бөлігін көрінетін аймаққа конвертациялау үшін Si және SiC нанокристаллдарын синтездеу технологиясы; 
6) қабаттардың қалыңдығын, химиялық құрамын және құрылымын анықтау әдістерін әзірлеу; 
7) кремний матрицасы мен мыс арасына TiN_х және басқа да қосылыстар негізінде тиімді диффузиялық тосқауыл синтездеу технологиясы; 

8) контакталық жүйе үшін TiSi₂ наноқабаттарын синтездеу технологиясы; 
9) күн эбатареяларының қызмет ету уақытын арттыру үшін күн элементтерінің алдыңғы және артқы жақтарына көпкабатты контакталық жүйе жасау технологиясы; 
10) күн элемиенттерінің антишағылдырушы жабындарын синтездеу технологиясы;
11) наноқұрылымдарды кезектеп тұндыру үшін фотолитография технологиясы;

12) қысқа тұйықталуды жою үшін кремний пластиналарын лазермен кесу;

13) күн батареяларын ламинаттау және капсулдау технологиясы;

14) вольт-амперлік сипаттамаларды және ПӘК-ін өлшеу әдістері;

15) күн симулятор арқылы күн модулдерді тексеру;

16) шағын электр станция құру, және т.б.

 

II Көпсатылы жел қондырғысын жасау

1) жаңа жел қондырғыларын әзірлеу және патенттеу;

2) жел қондырғыларын прототиптарын жасау.

 

III наноэлектроникаға арналған жоғары сапалы монокристаллдық және нанокристаллдық кремний карбиді мен алмаз қабыршақтарын синтездеу

1) Наноэлектроника үшін аморфты және кристалды кремний карбидтік қабыршақтарды синтездеу және зерттеу.

2) наноэлектроника үшін алмаз тәрізді көміртекті қабыршақтарды синтездеу және зерттеу.

 

Проекттер

1. «Жоғары жиілікті разряд плазмасында жоғары температуралы матрицаларға алмаздың жұқа қабыршақтарын синтездеу», жоба жетекшісі: ф.-м.ғ.д., профессор Нусупов К.Х.

2. «Күн технологиясы мен наноэлектроникаға арналған, физикалық және химиялық әдістермен өсірілген аморфты және кристалдық SiC_x қабыршақтардың құрылымын қалыптастыру және параметрлерін модельдеу», жоба жетекшісі: ф.-м.ғ.д., профессор Бейсенханов Н.Б.

 

БЭжНЗ жабдықтары

Үлкен технологиялық және ғылыми-зерттеу нысандарының 20 түрі бар.

 

Орындалған даму

- ИТП АЭА «Алатау»-дағы электр станциясында екі жақты күн панельдері. Үш жыл табысты жұмыс. Электр станциясына салынған қаражат өндірілген электр энергиясымен төленді;

- Қапшағай көлінің жағасында көпсатылы жел қондырғысы;

- әр түрлі мақсаттарға арналған қатты қабықшалар(SiC, Si, Ti, TiN, Ta, TaN, W₂N, Al, Cu);

- ҚБТУ-дағы жеңіл және ауыр массалық бөлінген иондардың үдеткіші

 

 

ҚБТУ-да жасалған күн электр станциясы

   

InTech баспасының бұйрығымен КБТУ қызметкерлерімен (Нусупов К.Х., Бейсенханов Н.Б.) кең тараулар кітаптарда жазылған:

а) "Silicon carbide – Materials, Processing and Applications in Electronic Devices" (46 б.).

б) "Physics and Technology of Silicon Carbide Devices" (50 б.).

2019 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша әлемнің 193 елінен мыңдаған өтініштер ҚБТУ қызметкерлерінің 2 тарауларын оқуына қабылданды.

 

Қазақстан өнертапқышы К.Х.Нусупов-тың үдеткіш техника бойынша АҚШ патенті (Nussupov Kair Method and apparatus for the conveying and positioning of ion implantation targets”. United States Patent. US 6,414,328 B1. - Jul.2, 2002. - 22 p.) әлемге әйгілі компаниялардың американдық патенттерінде «қарсы қаралған патент» деп аталды: 

- Varian Semiconductor Equipment Associates, Inc. (US8698104; және US20110108742); 

- Axcelis Technologies, Inc. (US6794664; WO2004090947A2; және WO2004090947A3); 

- Twin Creeks Technologies, Inc. (US8044374; және US20100327181); 

- Vaxis Technologies Llc (US20110121207); 

- Atomic Energy Council - Institute Of Nuclear Energy Research (US6933511; және US20050104012),

- белгілі ғалымдардың Kinzou Shinozuka (US6514146), Adam Alexander Brailove (US8089055).

- Қытай патенттерінде (CN103268850A және CN103268850B).  Барлығы: 14 патент. 

 

АҚШ патенті                                

Ион үдеткіші және магниттік масс-ядролық сәулелену детекторлары ғарыш кеңістігінде спектрометр. ҚБТУ-да әзірленген төтенше жағдайларда 20 000-нан астам сағат бойы және шығарылған.

 

 

Детекторларды пайдалану туралы қорытынды

Ядролық сәулелену детекторлары ғарыш кеңістігінде спектрометр. ҚБТУ-да әзірленген   төтенше жағдайларда 20 000-нан астам сағат бойыжәне шығарылған.  үздіксіз жұмыс істеді (ҚБТУ қызметкерімен әзірлеген)

 

 

Нусупов К.Х.-пен ҚБТУ өтініш берушілердің жел энергетикасы бойынша халықаралық патенттік өтінімі «Multi-Stage Slotted Wind Turbine». International Application No.: PCT/KZ2017/000007, 10.04.2017. Pub. No.: WO/2017/213485, 14.12.2017. Priority Data 07.06.2016 (2016/0492.1).

ҚБТУ-да әзірленген және жобаланған жоғары сапалы жел қондырғысы. Қазақстанға Еуропа 38 елдерінің және америка елінен патент беру туралы оң шешім қабылданды. Қазіргі уақытта Қапшағай көлінің жағасында жұмыс жасайды.

 

 

Альтернативті энергетика және нанотехнологиялар зертханасының логотипі

 

 

 

БЭжНЗ жетекшілері

 

Сұлтанов Асанәлі Талғатбекұлы – БЭжНЗ-ның бас жетекшісі. Нанкин ғылым және технология университетінің (Нанкин қ. ҚХР) 2019 жылы «Наноматериалдар және нанотехнология» факултетін аяқтады, №1028842019580014. Диплом жұмысын Герберт Глейтер атындағы наноматериал және технология институтында орындады. Сұлтанов А. Т. 2019 жылы универсітеттің ең үздік 4 студенттерінің қатарына еніп бітірді. Қазіргі таңда Сұлтанов А. Т. жоғарғы рейтінгті «Materials Letters» (IF3.57) және «Optical materials» (IF3.75) журналдарының рецензенті болып тағайындалып, растау сертификаттарын иеленген. Ол бірнеше ғылыми технологиялар мен жабдықтарды жетілдіріп, күн батареяларын өндіру процесстеріне қомақты үлес қосқан. Технологиялық іс-шараларда белсенділік танытқан: жоғарғы сапалы анизотиптық p-n ауысуын шығару; жоғарғы сапалы изотиптік р+-р- ауысуын шығару; ПӘК көрсеткішін арттыру мақсатында кремний бетіне пассивация процессін орындау; наноқабаттардың жуандығын, химиялық құрамын және құрылымын анықтау; мыс металлизациясы мен кремний қабатының арасындағы TiNх және басқа да материалдардың әсерлі диффузиялық кедергісін синтездеу процесстерін орындау; TiSi2 байланыс жүйесінің аз-омдық наноқабат синтезі; күн батареяларының жұмыс істеу уақыттын арттыру мақсатында фронталды және артқы элементтеріне көпқабатты байланыс жүйесін жасау; күн батареяларының ағарту жабындыларын синтездеу; кремний пластиналарының қырларын лазер арқылы қию; күн батареяларын ламинация және капсуляция процесстерінен өткізу; ПӘК және вольт-амперлік көрсеткіштерін анықтау; күн сәулесінің имитаторында батареяларды сынау, және т.б.

 

Нусупов Қайыр Хамзаұлы – БЭжНЗ бастығы, 04/01/07 - «Конденсацияланған физика» мамандығы бойынша физика-математика ғылымдарының докторы дәрежесі бар (ФИАН, Москва, 1996. D.002.39.02 Нобель сыйлығының лауреаты Д.А.Басов-тың мамандандырылған кеңесі); «Физика профессоры» атағы бар (ҚР БҒМ БҒСБК, 05.28.2010, Астана қ.), Ресей жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі (Диплом 06.01.201 ж. № 9342), Ресей Федерациясының ғылым және білім саласының еңбек сіңірген қайраткері (сертификаты № 01434, Мәскеу, 2014), Ресей Федерациясының Ғылыми мектебінің негізін қалаушы (№ 00839 сертификаты, Мәскеу 2014) және Нью-Йорк Ғылым Академиясының мүшесі (2005) атағылары бар. АҚШ-та жұмыс істеді (Нью-Йорк және басқалар) - 10 жыл, Ресейде (Мәскеуде) - 5 жыл, КСРО әскери-өнеркәсіптік кешенінде - 15 жыл. Қазақстанда ол ауыр иондардың  желілік үдеткішті (ILU-4) төмен энергияға айналдыру үшін КСРО-да бірінші болды. Бұл үдеткішті қолданып, ол КСРО-дағы ең үздік деп танылғаннан кейін, арнайы ғарыш кемесінің бортында орнатылған ядролық бөлшектердің жартылай өткізгіш детекторларын жасап шығарды. Ашық кеңістіктегі төтенше жағдайларда осы детекторлар 20000-нан астам сағатқа жұмыс істеді (ресми растау бар). АҚШ-тың үдеткіш техника туралы патенті, КСРО авторлық куәлігі, үш патент және бір желдік энергияға арналған халықаралық өтінімі бар. Физика-математика ғылымдарының докторы, профессор Нүсіпов Қайыр Хамзаевичқа марапатталды: «Қазақстандағы 2015 жылдың үздік инженері» дипломы (республикалық конкурстың лауреаты, Президиумның 2016 жылғы 19 қаңтардағы № 138 Қазақстан Республикасы Ұлттық инженерлік академиясының шешімімен); «Online-Expo-2017» республикалық байқауының жеңімпазының дипломы (Астана, 2016 G-GLOBAL); жариялау циклдары үшін академиялық қоғамдастық марапаттары. Web of Science дерекқорының деректері бойынша, сitation тізімінде 115 сыртқы сілтеме бар. Хирш индексі h6 (Nussupov K* OR Nusupov K*).

 

Байланыс тел.: 8 727 357 42 66

Бас жетекші: Сұлтанов Асанәлі Талғатбекұлы Этот адрес электронной почты защищен от спам-ботов. У вас должен быть включен JavaScript для просмотра.

БЭжНЗ бастығы: Нусупов Қайыр Хамзаұлы Этот адрес электронной почты защищен от спам-ботов. У вас должен быть включен JavaScript для просмотра.