Ғылым күні -12 сәуір - Қазақстан-Британ техникалық университетінің қабырғасында "Фхг физика-химиялық геотехнологиясы – инновациялар және даму тенденциялары"тақырыбы бойынша Дүниежүзілік тау-кен ғылымдары академиясының дөңгелек үстелінің отырысы өтті. Тау-кен ғылымының бұл бағыты өте өзекті және кеннің жер бетіне көтерілуін болдырмайтын минералды шикізатты өндірудің жабық жүйелеріне көшуді көздейді. Бес елдің өкілдері қазіргі заманғы зерттеулер мен инновациялық тәсілдер бөлігінде физика-химиялық геотехнологияның теориялары мен практикаларын талқылады. ҚБТУ-да Қазақстанның ұлттық тау-кен ғылымдары академиясының Алматы филиалы жұмыс істейтінін айта кету тиіс.
Отырыс Қазақстан Ғылым Академиясының негізін қалаушы, тау-кен инженері-геолог Қаныш Сәтбаевтың 125 жылдығы аясында өтті. Бүгін Қаныш Имантайұлының еңбектерінің толық жинағын қайта оқи отырып, оның көптеген пысықтауларының, ұсыныстарының өзектілігі бар екенін көресіз. Ол көрсеткен көптеген кен орындары әлі игерілмеген. Жеке металдар, қорытпалар өндірісі жоқ.
Дүниежүзілік және ұлттық тау-кен ғылымдары академиясының президенті Нұрлан Рыспанов дөңгелек үстелдің басты міндетін - пайдалы қазбаларды өндіру бойынша таза әдіспен тәжірибе алмасу - ТМД елдерінің көпшілігінің өзекті мәселесі екенін түсіндірді:
"Өздеріңіз білетіндей, біз бір ғасырдан астам уақыт бойы кен өндіруді негізінен екі әдіспен жүргізіп келеміз: карьерлік өндіру және шахта әдісі. Біз жыл сайын миллиардтаған тонна кенді жер бетіне көтеріп, жинаймыз. Осылайша, бүгінде Қазақстанда 40 млрд тоннадан астам кен жиналды, бұл үлкен экологиялық проблема болып табылады. Сондықтан ұлттық тау - кен ғылымдары академиясы мен Дүниежүзілік тау-кен ғылымдары Академиясының негізгі міндеттерінің бірі-техногендік минералды түзілімдерді қайта өңдеу. Бірақ бұл мәселені түпкілікті шешу үшін біз кенді жер бетіне көтеруді тоқтатып, кенді жер бетіне көтермей жабық тау-кен жүйесіне көшуіміз керек. Бұл уран, мыс, алтын өндіруде жұмыс істейді. Бүгін біз басқа Пайдалы қазбаларды өндіруде осындай технологияны енгізу бойынша жұмыс істеп жатырмыз". Нұрлан Рыспанов атап өткендей, бүгінде физика-химиялық геотехнологияның виртуалды ғылыми-зерттеу институты құрылды, онда 50-ден астам ғалым бар, бұл талқылау мен шешімдерді іздестіруде өте жақсы.
Очирбат Пунсалмашин, Дүниежүзілік Президиум төрағасы және моңғол тау-кен ғылымдары академиясының президенті пайдалы қазбаларды кешенді өндіру және қалдықтар мәселесін атап өтті:
"Сирек металдардың соңғы өнімдерін өндіруде қалдықтарды қайталама шикізат ретінде пайдалануды жолға қою маңызды. Пайдалы қазбаларды игерудің инновациялық тәсілі маңызды-бұл әлемдік экономиканың өзекті мәселесі. Сондықтан біз пайдалы қазбаларды қалай тиімді пайдалану керектігін іздейміз. Моңғолия сонымен қатар пайдалы қазбалар мен минералды шикізатқа бай және мұның бәрін экономикалық айналымға енгізу үшін басқа елдердің тәжірибесін зерттеу қажет. Қазақстан бүгінде уран өндіруде көш бастап тұр және Моңғолия осы тәжірибені зерделеп, енгізуі тиіс. Мұндай отырыстарда біз теорияны біздің саламыздың ақыл-ойымен бірге есептейміз, содан кейін бәрін іс жүзінде қолданамыз".
Дөңгелек үстелдің жалғасында ұлттық және Дүниежүзілік тау-кен ғылымдары академиялары Президиумының отырыстары өткізілді. Президент жұмысына тау - кен ғылымдары академияларының президенттері Грузиядан - академик Н.М. Чахрадзе, Қазақстаннан - академик Н.Б. Рыспанов, Моңғолиядан - академик П. Очирбат, Ресейден - академик Пивен Г. Ф., Өзбекстаннан - академик К. С. Санакулов, сондай-ақ корпоративтік мүшелер, ірі отандық және шетелдік университеттер мен институттардың басшылары қатысты.
Дүниежүзілік тау-кен ғылымдары академиясы шеңберінде әлемнің тау-кен ғалымдарының әлеуетін шоғырландыру мақсатында әлемдік ауқымдағы ірі ғалымның басшылығымен онлайн режимінде жұмыс істей отырып, тау-кен ғылымының бағыттары бойынша ғалымдарды біріктіретін ғылыми-зерттеу институттарын құрудың тұрақты процесі жүріп жатыр. Бүгінгі таңда "физика-химиялық Геотехнология", "сирек және сирек жер металдары", "жарылыс технологиялары" ҒЗИ құрылып, жұмыс істеуде. Моңғол ғалымдарының бастамасымен төралқада "тау-кен эколог экологиясы" ҒЗИ құру туралы шешім қабылданды. Белгілі бір елде туындайтын тау-кен ісінің міндеттері әлемнің әр түкпіріндегі ғалымдардың білімін шоғырландыру арқылы белгілі бір ғылыми-зерттеу институтында қойылады және шешіледі. Тәжірибелік зерттеулер неғұрлым дайындалған зертхана немесе бірнеше зертханалар негізінде жүргізіледі.
Қазақстан шынымен де әлемнің тау - кен ғылымының орталығына айналып, металдарды жерасты-ұңғымалық сілтісіздендіру (ЖСҚ) технологиясы-кенді жер бетіне көтермей, металдарды өндірудің дәл жабық жүйелерін дамыту бойынша әлемде бірінші орынды иеленді. Елде 20-ға жуық қазіргі заманғы ПСВ кеніштері жұмыс істейді. Түсті және асыл металдар кен орындарында, техногендік минералды түзілімдерде ПСВ енгізу бойынша жұмыстар жүргізілуде. Қазақстандық ғалымдар бүкіл әлем бойынша жабық өндіру жүйелерінің технологияларын трансферттеу бойынша жұмыс істеуде, қазақстандық техникалық университеттерде жабық өндіру жүйелері саласында мамандар мен зерттеушілерді даярлау бойынша жаңа білім беру траекториялары ашылуда.
