6-8 қараша аралығында ҚБТУ алаңында Орталық Азия елдері министрліктерінің өкілдері, энергетика саласының, сондай - ақ халықаралық ұйымдардың-Біріккен Ұлттар Ұйымының Еуропалық экономикалық комиссиясының, Біріккен Ұлттар Ұйымының Азия және Тынық мұхиты үшін экономикалық және әлеуметтік комиссиясының (ЭСКАТО) және Қазақстандағы Біріккен Ұлттар Ұйымының Даму Бағдарламасының (БҰҰДБ) өкілдері жиналды Орталық Азия елдерінде энергетикалық ауысуды жеделдету туралы мәселе.

Диалогқа қатысушылар өңірлік ынтымақтастыққа жәрдемдесуге, техникалық әлеуетті қолдауды қамтамасыз етуге және Орталық Азия елдеріне инновацияларды енгізуге, өздерінің өңірлік инфрақұрылымын жаңғыртуға және қауіпсіз, қолжетімді және нөлдік көрсеткіштерді қамтамасыз ететін Тұрақты энергетикалық жүйелерді құруға көмектесуге ниетті.

Форумның ашылуында 6 қарашада БҰҰ ЕЭК, БҰҰДБ, Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігі және ҚБТУ өкілдері сөз сөйлеп, талқылауларда көтерілуі маңызды энергияға көшу жөніндегі басты мәселелерді атап өтті.

Ғасырдың ортасына қарай көміртекті бейтарап және тұрақты энергетикалық жүйелерді құру БҰҰ ЕЭК бүкіл өңірінде ортақ мақсат болып табылады. Жалпы аймақтық декарбонизацияны жүзеге асыру бойынша шаралар қабылдануда, алайда қазіргі Климаттық модельдер ұлттық анықталған жарналар (NDC) жаһандық жылынуды Цельсий бойынша 1,5-2 градусқа дейін шектеу жөніндегі Ұжымдық жаһандық мақсатқа сәйкес келмейтінін көрсетеді. БҰҰ ЕЭК Тұрақты энергетика бөлімінің директоры Дарио Лигути ұйымның қазіргі уақытта елдерге тұрақты энергетикалық жүйелерді жобалауға және құруға көмектесетін нормативтік құралдарды әзірлеп жатқаны туралы айтты:

"Жақында біз таза нөлге жетудің технологиялық және саяси нұсқаларын анықтайтын көміртекті бейтараптық құралдарын қайта іске қостық. Бұл құралдар жинағы 2030 жылға дейінгі Тұрақты даму күн тәртібін және Париж келісімін жүзеге асыру бойынша негізделген шешімдер қабылдауға көмектесу үшін арнайы директивалық органдарға арналған. Осы платформа арқылы біз елдерге 3 негізгі қағидатқа негізделген тұрақты және көміртекті бейтарап энергетикалық жүйелерді дамытуға көмектесеміз: "энергетикалық қауіпсіздік, "қол жетімділік, "экологиялық тұрақтылық".

Сондай-ақ, БҰҰ ЕЭК Тұрақты энергетика бөлімінің директоры 28 қазанда Костенко атындағы шахтада болған қайғылы оқиғаға көңіл айтып, " БҰҰ ЕЭК-те шахталық метан және ЕО-ның біртіндеп ауысуы бойынша сарапшылардың арнайы тобы бар. біз бірқатар есептер әзірледік, оның ішінде флагман "метанды тиімді бөлу және оны көмірде пайдалану бойынша ең жақсы тәжірибе бойынша нұсқаулық шахталарда".

ҚР Энергетика министрлігінің атынан Алматы энергетикалық форумында вице-министр Жандос Нұрмағанбетов сөз сөйледі:

«Біз 2060-қа дейінгі көміртекті бейтараптық саясатын қабылдағандықтан, бүкіл Үкімет осы бағытта өркендеу үшін әртүрлі тәсілдерді Мұқият енгізуде ЕО оң нәтижеге қол жеткізу және шығарындыларды нөлге келтіру үшін экономика мен индустрияның басқа секторларын да қосу керек, барлығы осы талқылауларға қатысуы керек. Қазақстан энергетика министрлігіне келетін болсақ, біз бес жылдық жоспар жарияладық, ЖЭК жобаларына тендерлер өткіземіз. Энергия көздерінің өсуі 0-ден жүздеген мегаваттқа дейін болады деп күтілуде. Бұл бағытта бізге қаржы институттары көмектеседі: Азия Даму Банкі және ЕҚДБ. Инвестициялардың үлкен саны энергиямен жабдықтауды жаңғыртуға, жоғары кернеулі дәліздерді құруға бағытталатын болады, нарықты теңестіретін заңнамалық бастамалар іске қосылды».

"Тұрақты энергетикалық жүйені құру - бұл күрделі міндет, және бәріне бірдей шешім жоқ. Әр ел өзінің табиғи ресурстар қоры мен реттеу құрылымын ескеруі керек. Төмен және нөлдік көміртегі шығарындылары бар барлық технологиялар өз рөлін атқаруға тиіс және әрбір ел Тұрақты энергетикалық жүйені жобалау және енгізу және климаттық мақсаттарға қол жеткізу үшін өзінің технологиялық жолын таңдауға еркін", - деп атап өтті Алматы энергетикалық форумының ашылуында БҰҰДБ және Орталық еуропалық бюроның табиғат, климат және энергетика жөніндегі өңірлік тобының жетекшісі Лаура Альтингер Азия.

Қазақстан-Британ техникалық университетінің ректоры Маратбек Ғабдуллин оқиғаның ЖОО мен жүргізіліп жатқан ғылыми зерттеулер үшін маңыздылығын атап өтті. ҚБТУ-да материалтану және жасыл технологиялар мектебі академиялық және практикалық зерттеулер үшін күн панельдерін шығарады.

"Кембридж университетінің" Кавендиш " зертханасымен 2023 жылы әлемнің жетекші ғалымдарының жетекшілігімен жаңа асқын өткізгіш материалдармен жұмыс жүргізгеніміз маңызды. Сондай-ақ, біз БҰҰДБ-мен жаңартылатын энергия көздерін дамыту және ілгерілету бойынша жұмысты жалғастырамыз. Сондықтан форум қорытындылары бірқатар ұсынымдар әзірлеуге, Орталық Азия өңірінің тұрақты энергия жүйелерін құру үшін өңірлік ынтымақтастық пен кооперацияны күшейтуге бағытталған іс-қимыл жоспарын қалыптастыруға мүмкіндік береді", - деп атап өтті ҚБТУ ректоры.

Іс-шара аясында Орталық Азия елдерінің қатысушылары инвестициялық тәуекелдерді азайту және өңір ішінде де, одан тыс жерлерде де "жасыл" қаржы құралдарын енгізу саласындағы тәжірибелерімен бөлісті. Жаңартылатын энергия көздері (ЖЭК) және энергия тиімділігі секторындағы инвесторлар үшін белгісіздік пен тәуекелдерді жою мәселелеріне басты назар аударылды. Бұл пікірталастардың негізгі мақсаты-ЖЭК саласына жеке инвестицияларды жұмылдыру және Орталық Азия өңірінде энергия тиімділігін арттыру үшін тартымды жағдайлар жасау, бұл тұрақты энергетикаға көшуді жеделдетудің негізгі элементі болып табылады. Іс-шараның ұйымдастырушылары Қазақстандағы БҰҰ ЕЭК және БҰҰДБ болды.

БҰҰ ЕЭК Тұрақты энергетика бөлімінің директоры Дарио Лугати Еуропалық экономикалық комиссияның бес түрлі аймақта жүргізген зерттеуінің мысалын келтірді. Мәселені зерттеу үшін жаңартылатын энергия көздері бойынша 100 жоба, әр аймақтан 20 жоба таңдалды. БҰҰ ЕЭК инвесторларды оқытып, жобаларды жасаушыларға барлық жұмысты реттеуге көмектесті. Бір жылдан кейін зерттеуге қатысқан барлық жобалардың 20% прогреске қол жеткізілді, бұл инвесторлар мен жобаны жасаушыларды оқыту жүргізілмеген былтырғы нәтижелерден жақсарғанын көрсетеді. Осылайша, екі тарапты оқыту және тұрақты тәжірибе алмасу анықталды және ұсынылды.

Олег Хмелев, БҰҰ Даму бағдарламасының, Жаһандық экологиялық қордың және Қазақстан Республикасы Үкіметінің бірлескен жобаларының халықаралық техникалық кеңесшісі ЖЭК жобалары үшін қаржыландыруды тарту бойынша кедергілерді шешу бойынша бірнеше маңызды аспектілерді атап өтті: кредиттік кепілдік, инвесторға субсидиялар арқылы өтемақы, заңдарды түзету жолымен тәуекелдерді жою, тұрақты тәжірибе алмасу, сондай-ақ аукциондар. Ұсынылғандардың соңғысы-аукциондар, Олег Хмелев атап өткендей, Қазақстанда 2022 жылдың қараша айынан бастап Қазақстан Энергетика министрлігі өткізеді. Осы бастаманың арқасында көптеген жобалар іске асырылды, әсіресе Түркістан және Ақмола облыстарының өсуі ерекше көзге түседі.

7 қарашада "Орталық Азияның аса маңызды шикізат ресурстарын ашу", "метан қалдықтары мен шығарындыларын азайту үшін тиімді саяси негіздерді әзірлеу", "Орталық Азиядағы әділ энергетикалық ауысу үшін адами капиталды дамыту", "ТДМ 7 бойынша жол карталарын әзірлеу барысында алынған сабақтар мен озық тәжірибелермен алмасу"тақырыптары бойынша талқылаулар жалғасты.

"Орталық Азияның маңызды шикізат әлеуетін қалай ашуға болады" тақырыбындағы панельдік пікірталаста "Ұлттық геологиялық қызмет" АҚ төрағасы Ерлан Ғалиев "Маңызды шикізат материалдарын тұрақты зерттеу және өндіру" атты баяндама жасады:

«Қазақстан жер қойнауының минералды ресурстар байлығы бойынша әлемдік көшбасшы елдер тобына кіреді. Қазақстанның минералдық-шикізат базасы отын-энергетика кешенінің (көмірсутектер, көмір, уран), қара, түсті, асыл, сирек металдардың, металл емес пайдалы қазбалардың, жер асты суларының және басқа да пайдалы қазбалардың кен орындарымен қалыптасты. Жалпы алғанда, мемлекеттік есепке алу пайдалы қазбалардың 103 түрі бойынша жүргізіледі. Мемлекеттік теңгерімде 8 мыңнан астам кен орны, оның ішінде көмірсутектер – 326, қатты пайдалы қазбалар – 920, кең таралған пайдалы қазбалар – 3 мыңнан астам және жер асты суларының 4 мыңға жуық кен орны ескеріледі», - деді «Ұлттық геологиялық қызмет» АҚ төрағасы Ерлан Ғалиев.

Ғалиевтің айтуынша, Геология және жер қойнауын барлау саласындағы негізгі Мемлекеттік орган Қазақстан Республикасы Өнеркәсіп және құрылыс министрлігінің Геология комитеті және «Ұлттық геологиялық қызмет» АҚ-ның 100% акционері.

Алматы энергетикалық форумының соңғы күні семинарлар өткізіліп, барлық пікірталастардың қорытындысы шығарылды. Панельдік сессияларға қатысушылар COVID-19 сияқты дағдарыстарды, жаһандық өсудің баяулауын, шикізат бағасының жоғарылауын және қаржы секторындағы сілкіністерді ескере отырып, ТДМ-7 жол карталарын әзірлеу туралы мәселені көтерді, сондай-ақ көміртегі бейтараптығын енгізу бойынша өткен жылдардан алынған сабақтардың тәжірибесімен бөлісті.

Биыл іс-шараға Қазақстан, Тәжікстан, Өзбекстан, Қырғызстан энергетика саласы министрліктерінің, халықаралық ұйымдардың, қаржы секторының, ғылым мен академиялық топтардың өкілдері және әртүрлі елдерден 200-ден астам қатысушы жиналды.